W dobie cyfryzacji edukacji nauczyciele coraz częściej sięgają po nowoczesne technologie, które pomagają im w codziennej pracy. Jednym z narzędzi, które cieszy się coraz większą popularnością, jest ChatGPT – sztuczna inteligencja opracowana przez OpenAI.
Dzięki swojej wszechstronności może wspierać nauczycieli w tworzeniu materiałów dydaktycznych, przygotowaniu kartkówek i sprawdzianów czy generowaniu pomysłów na lekcje. Ale jak dokładnie działa ChatGPT i w jaki sposób można go wykorzystać w szkole, jak może wspierać pracę nauczyciela? W tym przewodniku znajdziesz odpowiedzi na te pytania i dowiesz się, jak najlepiej dostosować to narzędzie do swoich potrzeb.
Geneza i rozwój ChatGPT
Sztuczna inteligencja w postaci modeli językowych nie powstała w jeden dzień. Droga do ChatGPT była pełna eksperymentów, sukcesów i obaw, które musiały zostać rozwiązane, zanim narzędzie mogło trafić w ręce milionów użytkowników. ChatGPT to efekt wieloletnich badań OpenAI, organizacji założonej w 2015 roku w celu rozwijania sztucznej inteligencji dla „dobra społeczeństwa”. Pierwszy model, GPT-1 (2018), był obiecujący, ale dopiero jego następca, GPT-2 (2019), pokazał pełen potencjał generowania realistycznych tekstów.
To właśnie GPT-2 wywołał również pierwsze kontrowersje. OpenAI opóźniło jego publiczne udostępnienie, obawiając się, że model może być wykorzystywany do szerzenia fake newsów, oszustw internetowych i generowania niekontrolowanych treści. Po miesiącach testów w listopadzie 2019 roku model został ostatecznie udostępniony.
W 2020 roku pojawił się GPT-3, który zyskał uznanie dzięki ogromnej liczbie parametrów (175 miliardów) i wysokiej precyzji. Jednak prawdziwy przełom nastąpił w listopadzie 2022 roku, kiedy OpenAI wprowadziło ChatGPT – wersję dostosowaną do prowadzenia rozmów. W ciągu kilku dni narzędzie zdobyło ponad milion użytkowników, co stało się rekordem popularności technologii AI.
Różnice między wersją darmową a płatną
Aktualnie ChatGPT występuje w dwóch wersjach – darmowej, która działa na modelu GPT-3.5, oraz płatnej (ChatGPT Plus), która wykorzystuje nowszy model GPT-4 Turbo. Każda z nich ma swoje zalety, ale różnią się pod względem dokładności i zasobów, które mogą przetwarzać. Nauczyciele, którzy potrzebują bardziej szczegółowych i precyzyjnych odpowiedzi, mogą rozważyć subskrypcję wersji Plus, szczególnie jeśli często korzystają z zaawansowanych funkcji narzędzia.
| Cecha | GPT-3.5 (darmowa) | GPT-4 Turbo (płatna) |
|---|---|---|
| Jakość odpowiedzi | Standardowa | Bardziej precyzyjna i obszerna |
| Dostępność | Darmowa | Subskrypcja miesięczna |
| Szybkość | Szybsza w podstawowych zadaniach | Może być wolniejsza, ale dokładniejsza |
| Długość kontekstu | Krótszy kontekst rozmowy | Dłuższy kontekst rozmowy |
Jak działa ChatGPT?
ChatGPT to narzędzie oparte na tzw. dużym modelu językowym (LLM), który analizuje ogromne ilości tekstu i generuje odpowiedzi na podstawie dostępnych danych. ChatGPT w wersji darmowej nie ma stałego dostępu do Internetu, ale OpenAI regularnie aktualizuje jego model, aby dostarczał rzetelne informacje. Warto jednak pamiętać, że mimo zaawansowanej technologii AI czasami może popełniać błędy lub podawać informacje, które wymagają weryfikacji. Nauczyciele, korzystając z ChatGPT, powinni podchodzić krytycznie do otrzymanych treści i sprawdzać ich poprawność.
Jak zacząć używać ChatGPT w 5 krokach?
Aby rozpocząć pracę z ChatGPT, wystarczy kilka prostych kroków.
- Po pierwsze, należy wejść na stronę https://chat.openai.com i założyć konto, jeśli jeszcze go nie masz.
- Możesz korzystać z wersji darmowej lub wykupić subskrypcję ChatGPT Plus.
- Po zalogowaniu możesz od razu zacząć zadawać pytania. Warto eksperymentować z różnymi typami zapytań, aby lepiej poznać możliwości narzędzia.
- Na początku warto zacząć od prostych pytań, a potem przechodzić do bardziej skomplikowanych tematów.
- Kluczem do skutecznego korzystania z ChatGPT jest umiejętność formułowania precyzyjnych zapytań, co omówię w kolejnej części artykułu (a tu jest artykuł o sztuce zadawania pytań).
5. Praktyczne zastosowania ChatGPT w edukacji
ChatGPT może stać się nieocenionym wsparciem w codziennej pracy nauczyciela. Dzięki niemu nauczyciel może szybciej przygotować się do zajęć, oszczędzając czas i rozwijać się. Oto pięć częstych zastosowań tego narzędzia w edukacji:
- Tworzenie materiałów dydaktycznych – ChatGPT może generować plany lekcji, karty pracy, testy czy ćwiczenia dostosowane do różnych poziomów nauczania. Dzięki temu nauczyciel może szybciej przygotować się do zajęć, oszczędzając czas na innych obowiązkach.
- Poprawianie i analiza prac uczniów – narzędzie to świetnie sprawdza się w sprawdzaniu wypracowań (tych w wersji cyfrowej), sugerowaniu poprawek oraz wykrywaniu błędów gramatycznych i ortograficznych. Może także pomagać uczniom w formułowaniu bardziej klarownych wypowiedzi.
- Streszczanie i tłumaczenie tekstów – ChatGPT może w prosty sposób przekształcić skomplikowane treści w krótsze i bardziej przystępne podsumowania, co jest przydatne w nauczaniu przedmiotów humanistycznych. Może także tłumaczyć teksty na różne języki, wspierając naukę języków obcych.
- Tworzenie testów i quizów – nauczyciele mogą używać ChatGPT do generowania różnorodnych testów, quizów i zadań – zarówno w formie pytań zamkniętych, jak i otwartych. Można również dostosować poziom trudności testów do różnych grup uczniów.
- Personalizacja materiałów dla uczniów – dzięki ChatGPT można dostosować materiały do indywidualnych potrzeb uczniów. Nauczyciel może poprosić narzędzie o stworzenie różnych wersji tego samego tekstu – jednej dla ucznia z trudnościami w nauce, a innej dla ucznia zdolnego, który potrzebuje większego wyzwania. Takie personalizowanie treści pozwala skuteczniej angażować uczniów na różnych poziomach edukacji.
Jak zadawać skuteczne pytania w ChatGPT?
Aby uzyskać jak najlepsze odpowiedzi od ChatGPT, warto stosować kilka sprawdzonych metod formułowania zapytań. Po pierwsze, pytania powinny być konkretne i jednoznaczne. Zamiast wpisywać „Podaj mi ćwiczenia do nauki gramatyki”, lepiej sformułować zapytanie: „Stwórz zestaw pięciu ćwiczeń na czas Present Simple dla klasy 5 w formacie wypełniania luk i pytań otwartych”. Warto także korzystać z opcji doprecyzowywania odpowiedzi, np. poprzez zadanie kolejnego pytania: „Czy możesz podać więcej przykładów?” lub „Rozwiń punkt 3.”
Przykłady skutecznych zapytań dla nauczycieli:
- Tworzenie kart pracy: „Przygotuj kartę pracy z matematyki dla klasy 7 na temat procentów. Uwzględnij 3 zadania tekstowe i 2 zadania zamknięte.”
- Poprawa wypracowań: „Sprawdź poniższy tekst pod kątem błędów gramatycznych i podaj poprawki z uzasadnieniem.”
- Generowanie testów: „Stwórz test wiedzy o II wojnie światowej dla uczniów klasy 8. Uwzględnij 10 pytań wielokrotnego wyboru.”
- Podsumowanie informacji: „Podsumuj artykuł o zmianach klimatycznych w 5 punktach.”
Korzyści z używania ChatGPT w nauczaniu
Korzystanie z ChatGPT przynosi wiele korzyści. Przede wszystkim pozwala zaoszczędzić czas – zamiast ręcznie przygotowywać materiały, nauczyciel może skorzystać z gotowych propozycji i dostosować je do swoich potrzeb. Narzędzie to pomaga również dostosować poziom trudności materiałów do różnych grup uczniów, co ułatwia prowadzenie lekcji dostosowanych do indywidualnych potrzeb.
Dzięki AI można także eksperymentować z nowymi metodami nauczania i angażować uczniów w interaktywne zadania. ChatGPT może generować nietypowe pytania, tworzyć opowiadania do analizy lub symulować dyskusje na określone tematy. Ponadto, pomaga w nauce uczniów ze specjalnymi potrzebami, dostarczając im uproszczone wersje materiałów edukacyjnych.
Możliwe wyzwania i ograniczenia
Mimo że ChatGPT może znacznie ułatwić pracę nauczyciela, nie jest wolny od ograniczeń. Największym wyzwaniem jest weryfikacja informacji, ponieważ model nie ma stałego dostępu do internetu, a jego dane są oparte na wcześniejszych aktualizacjach. Z tego względu warto sprawdzać źródła informacji i nie polegać wyłącznie na AI w przypadku tematów wymagających precyzji.
Brak kontekstu emocjonalnego to kolejne ograniczenie – ChatGPT nie potrafi interpretować uczuć uczniów, co oznacza, że nie może zastąpić nauczyciela czy psychologa w budowaniu relacji i wspieraniu motywacji uczniów.
Istnieje także ryzyko nadużywania narzędzia przez uczniów, np. w celu omijania samodzielnego myślenia przy pisaniu prac domowych. Aby temu zapobiec, warto jasno określić zasady korzystania z AI w edukacji i zachęcać uczniów do jego świadomego stosowania.
Dodatkowo, ChatGPT nie zawsze podaje idealnie sformatowane odpowiedzi, co oznacza, że nauczyciel może potrzebować edytować wygenerowane treści, aby dostosować je do swoich potrzeb.
Podsumowanie
ChatGPT to nowoczesne narzędzie, które może znacznie ułatwić życie nauczycielom, oferując szeroki wachlarz możliwości – od tworzenia materiałów dydaktycznych po sprawdzanie prac uczniów. Dzięki niemu można zaoszczędzić czas, dostosować poziom trudności treści oraz eksplorować nowe metody nauczania.
Jednak, jak każda technologia, ChatGPT wymaga odpowiedzialnego użytkowania. Nauczyciele powinni zachować krytyczne podejście do jego odpowiedzi, sprawdzać źródła i unikać nadmiernego polegania na AI. Warto także wprowadzić uczniów w świat sztucznej inteligencji, ucząc ich, jak korzystać z niej w sposób etyczny i rozwijający ich umiejętności.
W perspektywie długoterminowej ChatGPT i inne narzędzia AI mogą stać się integralnym elementem edukacji, jeśli zostaną odpowiednio zintegrowane z procesem nauczania i wykorzystywane jako wsparcie, a nie zastępstwo dla nauczycieli.
